Ödev Konusu
Açık
ve Uzaktan Öğrenme alanında son 10 yıla baktığımızda insanlar neleri
tartışıyor? Neleri araştırıyor? Çalışma konuları (gerek tezlerde gerekse
bilimsel yayınlarda -makale,bildiri gibi-) hangi konu başlıklarında
yoğunlaşıyor? Bu çalışmalarda genellikle hangi değişkenler (bağımlı ve
bağımsız) araştırılıyor? Bu çalışmayı Türkiye ve Dünya olmak üzere iki başlıkta
hazırlayabilirsiniz.
Açık ve Uzaktan Öğrenme Alanında Neler Gündemde?
Her
şeyin çevrimiçi ve her şeyin internette olduğu son on yılda, uzaktan eğitimde
de çevrimiçi uygulamalar ve bu konulardaki araştırmalar alana damgasını
vurmuştur. Son yıllarda ise mobil ve sosyal öğrenme, giderek öne çıkan uygulama
ve araştırma alanı olmuştur.
Dünya’da
ve Türkiye’de açık ve uzaktan öğrenme alanında gündemi, araştırma, makale ve
tez konularını araştırırken araştırma dünyasında, 2004 yılında Charlton
tarafından ortaya konan
Delfi
araştırma çerçevesini öğrendim. Önemli bir kazanım benim için. Bu araştırma çerçevesine göre, açık ve
uzaktan öğrenme alanındaki araştırmalar şu üç başlıkta toplanıyor;
-
Makro seviye: uzaktan eğitim sistemi ve teori
-
Meso seviye: yönetim, organizasyon ve teknoloji
-
Mikro seviye: uzaktan eğitimde öğretme ve öğrenme
Paylaşmak
istedim. Aşağıdaki satırlarda, ayrı ayrı Dünya ve Türkiye gündemini ve
araştırma konularını özetlemeye çalışacağım.
Dünyada Neler Oluyor?
Son
on yılda, araştırmaların %50’den fazlası mikro seviye araştırmalardan oluşmuş.
Bunu faydalandığım kaynaklardan öğrendim. Özellikle öne çıkan en popüler
araştırma konuları ve araştırma detayları şunlardır;
-
Öğrenmede etkileşim ve iletişim: Mikro seviye
araştırma olarak kategorize ediliyor ve araştırmaların %17’si bu alanda
yapılmış. Etkin öğrenme için etkileşim ve iletişimin katkıları üzerine çok
sayıda araştırma bulunmaktadır. Bu araştırmalarda, etkileşim tiplerine göre
(gerek e-ders içeriklerinde etkileşim, gerekse öğrenme sürecinde öğrenen –
öğreten ve öğrenen – öğrenen arasındaki etkileşim) öğrenme etkinliği ortaya
konmaya çalışılıyor. Ayrıca iletişim araç ve yöntemlerinin öğrenmeye etkisinin
araştırıldığını gördüm. Eş zamanlı iletişim, eş zamanlı olmayan iletişim, metin
tabanlı iletişim, çevrimiçi sürekli iletişim vb tiplere göre öğrenme etkinliği
araştırılmaktadır.
-
Öğretim tasarımı: Mikro seviye araştırma olarak
kategorize ediliyor ve araştırmaların %17’si bu alanda yapılmış. Öğretim
tasarımında dikkat edilmesi gereken unsurlar, öğretim tasarımında kullanılan
farklı araçların, teknolojilerin ve öğelerin öğrenme etkinliğine katkısı
araştırılmaktadır. Ayrıca öğrenen profiline göre, konuya göre öğretim
tasarımının nasıl olması gerektiği ile ilgili araştırmalar bulunmaktadır.
-
Öğrenen karakteristiği: Mikro seviye araştırma ve
araştırmaların %16’sını kapsıyor. Öğrenen kişinin demografik özellikleri ve
öğrenme sitiline göre çevrimiçi öğrenmenin etkilerinin nasıl değiştiğini
araştırmalar ortaya koymaktadır.
-
Uzaktan öğretim sistemleri ve kurumları: Makro seviye
olan bu araştırma konusu, araştırmaların %9’unu kapsamaktadır. Araştırmalarda,
başarılı bir uzaktan öğretim sisteminin nasıl olması gerektiği, kurumların
etkin öğrenme için nelere dikkat ettiği, öğrenci sayıları, kayıt ve bırakma
verileri analiz edilmekte, araştırılmaktadır.
-
Eğitim teknolojisi: Meso seviye bu araştırma konusu,
araştırmaların %7’sini kapsamaktadır. Eğitimde teknoloji kullanımı ile ilgili
trendler, uygulamalar, bunların öğrenmeye etkileri araştırılmaktadır.
-
Kalite güvence: Meso seviye bu araştırma konusu,
araştırmaların %6’sını kapsamaktadır. Kaliteli bir uzaktan eğitim sisteminde
olması gereken unsurlar, uzaktan eğitim sisteminin kalite bileşenleri, kalite
unsurlarının öğrenmeye, bağlılığa ve bırakmaya etkisi araştırılmaktadır.
-
Erişim, eşitlik ve etik: Makro seviye bu araştırma
konusu, araştırmaların %5’ini kapsamaktadır. Benim daha önce çok dikkatimi
çekmeyen bu araştırma konuları, erişim imkanları ve öğrenmeye etkisi, öğrenmede
eşitlik ve uzaktan eğitimin rolü, uzaktan eğitimde etik ilkeler ve uygulamalar
konularındadır.
-
Teoriler ve modeller: Makro seviye bu araştırma
konusu, araştırmaların %3’ünü kapsamaktadır. Adından da anlaşılacağı gibi,
uzaktan eğitim teorileri ve modelleri ile ilgili araştırmalardır.
-
Öğrenen destek hizmetleri: Meso seviye bu araştırma
konusu, araştırmaların %3’ünü kapsamaktadır. Uzaktan eğitimde öğrenene sunulan
farklı destek hizmetlerinin, öğrenmeye, bağlılığa, başarıya ve bırakmaya
etkisini araştırmaktadır. Aynı zamanda, farklı sosyo kültürel ve demografik
özelliklere sahip öğrenenlerin farklı destek ihtiyaçları ve uygulamaları,
sonuçları araştırılmaktadır.
-
Yönetim ve organizasyon: Meso seviye bu araştırma
konusu, araştırmaların %3’ünü kapsamaktadır. Uzaktan eğitim organizasyonu nasıl
olmalı, yönetim nasıl sağlanmalı konularında araştırma yapılmaktadır. Araştırma
tabanlı liderlik, kurum kültürünün kritik önemi, öne çıkan araştırma
konularındandır.
-
Uzaktan eğitim ve bilgide araştırma metodları: Makro
seviye bu araştırma konusu, araştırmaların %2’sini kapsamaktadır.
-
Eğitimin globalleşmesi ve kültürlerarası hale gelmesi:
Makro seviye bu araştırma konusu, araştırmaların %2’sini kapsamaktadır. Global
ölçekte bir uzaktan eğitimin gerekliliğini, kültürlerarası hale gelmesi için
yapılması gerekenleri, başarılı uygulamaları ve dikkat edilmesi gerekenleri
araştırmaktadır. Aynı uzaktan eğitim yapısı için, farklı öğrenen profillerinin
tepkileri ve etkileri ortaya konmaktadır. Farklı eğitim beklentileri, tercih
edilen öğrenme modeli, sosyo-kültürel ortam, dil etkileri araştırılan
bileşenlerdir.
-
Maliyetler ve fayda: Meso seviye bu araştırma konusu,
araştırmaların %2’sini kapsamaktadır.
Uzaktan eğitimde farklı yöntemlerin maliyetleri ve bu maliyetlerin aynı
veya farklı öğrenme konularındaki faydaları, etkileri araştırılmaktadır.
-
Uzaktan eğitimde teknoloji kullanımı: Bu alanda
yapılan araştırmalar mobil, sosyal, video, ağ tabanlı öğrenme, kullanıcılar
tarafından üretilen içerik, kullanıcı ara yüzü ve kullanıcı deneyimi
konularında ağırlık kazanmaktadır. Ayrıca teknoloji ile gelişen yeni pedagoji
kavramı, OER ve MOOC’s kavramları diğer araştırma konuları arasındadır. Dijital
çağda, dijital okur-yazarlık bilgisi ve bu bilgi/becerinin öğrenene, öğretene
katkıları ve gerekliliği diğer araştırma alanıdır. Değişen teknolojiler,
araçlar öğrenmenin etkinliğini, kullanıcı bağlılığını nasıl etkiliyor
araştırılmaktadır.
-
İnovasyon ve değişim: Bu alanda yapılan araştırmalar, 3
boyutlu yazıcı, giyilebilir teknolojiler, nesnelerin interneti ve artırılmış
gerçeklik uygulamalarını araştırmakta ve öğrenmeye etkilerini, kullanıcıların
tepkilerini ortaya koymaktadır.
-
Çevrimiçi öğrenme gruplarında etkileşim ve iletişim:
Bu alandaki çalışmalar, sosyal öğrenme, sürekli çevrimiçi olma ve bu ortamda öğrenme,
paylaşma, çevrimiçi community halinde öğrenme, birlikte öğrenme konularını
tanımlamakta ve araştırmaktadır. Çevrimiçi bu sosyal iletişim ve etkileşimin,
öğrenmeye, öğrenme sürecine, kişilerin bağlılığına etkilerini ortaya
koymaktadır.
-
Öğrenci bırakma: Bu alandaki araştırmalar, aynı
öğrenci kitlesinin hangi durumlarda dersleri bıraktığını, farklı öğrenci
kitlesinin hangi farklı derslerde veya öğrenme süreçlerinde bıraktığını ortaya
koymaya çalışmaktadır.
-
Öğrenci tutma: Bu alandaki çalışmalar, bağlı öğrencileri
bağlı yapan, öğrencileri elde tutan içerik, öğrenme tasarım sürecini
araştırmakta, öğrenciden öğrenciye değişimi tanımlamaya çalışmaktadır.
-
Google’ın hafızaya ve öğrenmeye etkisi: Gördüğüm
farklı araştırma konularından bir tanesi. Google hafıza kullanımımızı nasıl
etkiledi, bu etki uzaktan eğitimde tasarımda, etkin öğrenmede nasıl
kullanılabilir, araştırmanın yanıt aradığı sorulardan.
-
Karma öğrenme, ters yüz edilmiş sınıflar: Sınıf
eğitimi veya e-öğrenme temelli öğrenme tasarımı yerine, ters yüz edilmiş sınıf
modeli veya karma eğitim modelinin uygulanmasının faydaları, elde edilen
sonuçlar, öğretim tasarımında dikkat edilecek konular bu araştırma alanında öne
çıkan başlıklardır.
-
Just in time öğrenme, performans destek aracı olarak
öğrenme: Bu alandaki araştırmalar, bireyin ihtiyacı olduğu anda öğrenmeyi
kolaylaştırıcı ortamları tanımlamaya çalışmakta, anlık öğrenme veya performansı
destekleyici öğrenmede dikkat edilmesi gereken noktaları belirtmekte ve bu
modelin öğrenmeye etkisini ortaya koymaktadır.
Dünyada
yapılan bu araştırmaları incelerken, bir kez daha gördüm, okudum ve anladım ki
artık uzaktan eğitim bir bilim dalı. Multi disipliner bir alan. Çok farklı
disiplinlerin etkileşiminde olan bir alan. İnternet dünyasında üzerinde çok
sayıda araştırma yapılan, kritik bir uygulama alanı.
Eskiden
açık üniversitelerle ilgili araştırmalar yapılırken, artık dijital yaşam,
dijital iş ortamı, farklı jenerasyonlar, gelişen mobil ve sosyal medya
teknolojileri, video teknolojileri, bunların öğrenmeye katkıları ve etkileri
araştırılıyor. Beyin nasıl öğreniyor sorusuna cevap aranıyor. Teknoloji
destekli öğrenmeyi hızlandırmak için yapılması gerekenler tartışılıyor.
Kişiselleşmiş öğrenmenin önemi araştırılıyor, tekrar kullanılabilir öğrenme
nesneleri ile ilgili standartlar belirlenmeye çalışılıyor. Kişiye özel ve derse
özel adaptif, akıllı öğrenme sistemleri araştırılıyor, üzerinde çalışılıyor.
Son 10-15 yılda, uzaktan öğrenme bileşenlerinin, etki alanının çok değiştiği ve
genişlediği araştırma konularında da kendini gösteriyor.
Son
on yılda üzerinde çalışılan konular dışında, popüler hale gelen bir diğer unsurun
da, birlikte araştırma yapma alışkanlığı olduğunu gördüm. Aslında bu da,
çevrimiçi teknolojilerin bir katkısı.
Türkiye
Türkiye’de
son on yıla baktığımızda, internetin yaygınlaştığını, internet hızlarının
arttığını, internetin ucuzladığını, mobil internetin hayatımıza girdiğini,
çevrimiçi dünyanın daha da içine girdiğimizi görüyoruz. Gerek iş hayatında,
gerekse özel yaşantılarımızda bu hızlı çevrimiçi dönüşüm, beraberinde hızlı bir
dijitalleşmeyi getirdi. Bu gelişmeler ise, çevrimiçi eğitimin, üniversitelerde,
kamu kurumlarında, özel sektör firmalarında ve bireylerin hayatlarında daha çok
yer almasını sağladı. Özetle, son on yılın, çevrimiçi eğitimin ağırlık
kazandığı bir yıl olduğunu düşünüyorum.
Gelişmelere
paralel olarak son on yılda gündeme gelen açık ve uzaktan öğrenme konuları, bu
konu başlıkları etrafındaki tartışmalar, akademik, bilimsel yayınlar ve bu
araştırmalarda yer alan değişkenler şu şekilde özetlenebilir;
-
Öğrenci bağlılığının nedenleri: Bu araştırma alanı,
uzaktan eğitimde bağlı öğrencilerin demografik özelliklerini, bağlılığa konu
olan uzaktan eğitim sistemi, program ve ders yapısını araştırmakta, bağlılığı
sağlayan etmenleri ortaya koymaktadır. Uzaktan eğitim için kritik öneme sahip
bir araştırma alanı olduğunu düşünüyorum. Bu araştırma alanında, çevrimiçi
öğrenmenin öğrenci bağlılığına etkileri, öğrenci görüşleri, buz kırıcılar gibi
daha detay konular da bulunmaktadır.
-
Sosyal ağlar ve kaynak paylaşımı: Sosyal ağlarda
kaynak paylaşımının ve bunun da öğrenmeye etkileri araştırılmaktadır. Sosyal
ağlar ve sosyal öğrenmenin, kaynak paylaşımı üzerine etkileri ortaya
konmaktadır.
-
Çevrimiçi ders tasarımı: Bu alanda yapılan
araştırmalar, çevrimiçi ders tasarımında, etkin öğrenme için uyulması gereken standartları
ortaya koymaktadır.
-
Akıllı eğitim yönetim sistemleri: Bu alanda yapılan
araştırmalar, öğreneni tanıyan, öğreneni ilgi alanlarına göre yönlendiren
akıllı eğitim sistemlerinin, etkilerini, öğrenme sonuçlarına katkılarını
araştırmaktadır.
-
Sanal sınıf kullanımı: Bu konudaki araştırmalar, sanal
sınıf kullanımında dikkat edilmesi gereken unsurları, başarılı bir sanal
sınıfın bileşenlerini, öğrenme tasarımında, süreçte sanal sınıfın nasıl daha
etkin kullanılacağını ortaya koymaya çalışmaktadır. Ayrıca sanal sınıf ile
ilgili öğrenen ve öğreten deneyimleri, uygulamalardan elde edilen deneyimler
araştırılmaktadır.
-
Online sınav kullanımı: Online sınav sistemlerinin
nasıl kurgulanabileceği, başarılı bir online sınav sisteminin bileşenleri
araştırılmaktadır.
-
Zenginleştirilmiş kitap, e-kitap: Son yıllarda,
özellikle FATİH Projesi ile popüler bir konu haline gelmiştir. Tasarımda dikkat
edilmesi gereken unsurlar, öğrenen deneyim ve görüşleri araştırılmaktadır.
-
Mobil cihazlar için içerik geliştirme: Son dönemde
giderek daha da yaygınlaşan bir alan da mobil öğrenme. Bu alanda yapılan çok
sayıda araştırma bulunmaktadır. Kullanıcı deneyimi için ara yüz tasarımının
etkileri, mobil cihazlardan sunulacak ders içeriklerinin yapısı ve tasarımı öne
çıkan araştırma alanlarındandır.
-
Öğretmenlerin çevrimiçi alışkanlıkları, teknoloji
kullanımı: Uzaktan eğitimde öğrenen deneyimi ve teknoloji araştırmaları kadar,
son dönemde öne çıkan bir diğer araştırma alanı da öğretmenlerin dijital
araçlardan faydalanma becerileri ve alışkanlıkları ile ilgilidir. Araştırmalar,
farklı demografik özelliklere sahip öğretmenlerin teknoloji alışkanlıklarını,
öğretme süreçlerinde teknoloji kulanım alışkanlık ve becerilerini, teknoloji
destekli öğretim süreci yürüten öğretmenlerle ilgili öğrenci geri
bildirimlerini, öğrenmenin etkinliği ile öğretmenin teknoloji okur-yazarlığı
arasındaki ilişkileri ortaya koymaktadır.
-
İnternet etiği: İnternet etiği ve uzaktan eğitimde
dikkat edilmesi gerekenler konusunda araştırmalar bulunmaktadır.
-
Bilgi güvenliği: Gerek ders içeriği ve gerekse
öğrenen, öğreten bilgi güvenliği, diğer araştırma alanlarındandır.
-
Tıp eğitiminde eğitim teknolojileri kullanımı: Bir
diğer araştırma alanı, tıp eğitiminde uzaktan eğitim ve çevrimiçi öğrenme
uygulamalarıdır.
-
IPTV kullanımı: Giderek yaygınlaşan akıllık TV’ler ve
gündeme gelen IPTV, bu teknolojilerin uzaktan eğitimde nasıl kullanılabileceği
ile ilgili araştırmaları, kullanıcı deneyimini ortaya koyan çalışmaları
artırmıştır.
-
Artırılmış gerçeklik: Uzaktan eğitimde son yıllarda en
popüler araştırma alanlarından bir tanesi de, artırılmış gerçekliktir. Hangi
ders ve öğrenme amaçları için, ne tür becerilerin gelişimi için artırılmış
gerçekliğin kullanılabileceği araştırılmaktadır. Uygulama alanı, deneyimi ve
verileri henüz yok denecek kadar azdır.
-
On demand video kullanımı: Artan internet hızları ile,
artan sosyal medya üzerinde video paylaşımıyla öğrenmede daha yaygın
kullanılmaya başlayan videolarla ilgili çok sayıda araştırma bulunmaktadır.
Videonun öğrenmeye etkisi, kalıcılığa, bağlılığa katkıları, başarılı bir video
ders için dikkat edilmesi gerekenler öne çıkan araştırma konularıdır.
-
Bulut bilişim ve e-öğrenme: Bulun tabanlı
teknolojilerin uzaktan eğitimde, özellikle çevrimiçi öğrenmede nasıl
kullanılabileceği, faydaları, maliyet ve etki analizleri önemli araştırma
konularındandır.
-
Oyunlaştırma ve oyun tabanlı eğitim: Yetişkinlerin
oyuna ve oyunlaştırma kavramlarına tepkileri, bu unsurların öğrenme
süreçlerinde ve ders malzemelerinde nasıl kullanılabileceği ve bu kullanımın
öğrenmeye etkileri, bağlılığa katkıları araştırılan önemli alanlardandır.
-
Ağ tabanlı öğrenme, bağlantıcılık: Çevrimiçi olma,
sürekli bağlantılı olma, sürekli bilgiye, öğrenme malzemelerine, öğrenenlere,
öğretenlere erişebilme, öğrenme süreçlerinde ve öğrenme sonuçlarında ne tür
etkiler ortaya çıkarmaktadır sorusu, araştırmaların en önemli alanını
belirlemektedir.
-
Açık kaynak kodlu LMS’ler: Türkiye’de sıklıkla
gördüğüm bildiri ve araştırma konusu açık kaynak kodlu LMS’lerdir. Nasıl tercih
edilmeli, nasıl kurulmalı, nasıl yapılandırılmalı ve nasıl destek verilmeli
sorularına yanıt arayan çalışmalar mevcuttur.
-
OER, MOOC: Açık eğitim malzemeleri ve kitlesel açık
çevrimiçi dersler öne çıkan diğer araştırma konularıdır. Şirketlerdeki,
üniversitelerdeki eğitim sürecine etkileri, bireysel öğrenme için sundukları,
kullanıcı deneyimi, neden bağlılık yarattığı ve etkin kullanım yöntemleri öne
çıkan araştırma alanlarıdır.
-
Öğrenme analitiği: Artan çevrimiçi öğrenme
uygulamaları, artan veri trafiği, bu verilerin analizi, bu yolla yeni
durumların tespitini, geleceği planlamayı ve geleceği görmeyi
kolaylaştırmıştır. Bu alanda yapılan araştırmalar, verilerden anlamlı bir sonuç
elde etmeye yönelik, deneysel çalışmalar olarak görünmektedir.
-
Flipped/Ters yüz Sınıf: Örgün eğitimde, sınıf eğitimi
ile entegre çevrimiçi öğrenme unsurların kullanımı, artan bir öğrenme
verimliliği, artan bağlılık ve artan başarı getirmektedir. Bu alanda yapılan
araştırmalar, bu modelin nasıl kullanılabileceği ve elde edilen uygulama
sonuçlarını ortaya koymaktadır.
-
Kullanıcılar tarafından üretilen, paylaşılan içerik:
Kullanıcılar, öğrenenler, öğretenler tarafından hızlı içerik üretimini
kolaylaştıracak modeller, teknoloji ve araçlar bu araştırmanın en önemli
konularıdır. Ayrıca, bu içeriklerin tüketim modeli, öğrene süreçlerine etkileri
araştırılmaktadır.
-
3 boyutlu sanal dünyalar: Bu alanda yapılan
çalışmalar, 3 boyutlu sanal dünyaların öğrenme etkisine, başarısına katkılarını
ölçmeye çalışmaktadır. Ayrıca, öğrenen bağlılığına etkileri ortaya
konulmaktadır.
-
Second life: Uzaktan eğitimde nasıl kullanılabileceği,
sonuçları, uygulama deneyimleri bu alandaki araştırma ve yayınların ana
temalarını oluşturmaktadır.
-
Bireysel öğrenme ortamları: Bu alandaki araştırmalar,
kişisel ilgili alanları, kişisel öğrenme stilleri ve tercihlere göre,
kişiselleşen öğrenme ortamlarının nasıl oluşturulacağını, bu ortamların
etkinliğini ve sağlayacağı faydaları ortaya koymaktadır.
-
Mobil eğitim ve podcast: Bu araştırma alanı, özellikle
podcast içeriklerin öğrenmeye etkilerini, kullanım kolaylığını, üretim
kolaylığını ortaya koymaktadır.
Açık
ve uzaktan eğitimde, dünyada ve Türkiye’de yapılan araştırmalar, çevrimiçi
öğrenme alanında yoğunlaşmakta ve pek çok ortak nokta içermektedir. Bununla
birlikte, dünyada yapılan araştırmaların, adetleri, kapsamları, detayları çok
daha geniş bir alana yayılmaktadır. Öğrenen deneyimi ve öğretim tasarımı
konusunda dünyada çok daha fazla araştırma olduğu izlenimi bende oluşmuştur.
Bununla birlikte, inovatif ve yenilikçi araştırma alanlarında, yaratıcı
fikirlere yönelik araştırmalarda, artırılmış gerçeklik, 3 boyutlu dünyalar,
second life gibi, Türkiye’de hatırı sayılır araştırma bulunmaktadır. Gerek
Türkiye’de, gerekse dünyadaki araştırmalar, uzaktan eğitimin, çevrimiçi, mobil
ve sosyal yönde gelişeceğini söylemektedir.
Kaynaklar:
-
Online Distance Education, Towards a Research Agenda,
Edited by Olaf Zawacki-Richter and Terry Anderson, 2014
http://informatics.istanbul.edu.tr/?p=14019
